ધનતેરસના દિવસે ખરીદીની ખાસ પરંપરા છે. આ દિવસે લક્ષ્મી માતાની પૂજા કરવામાં આવે છે, ત્યારે યમના નામનો પણ એક દીવો પ્રગટાવવામાં આવે છે. આ પ્રથા પ્રાચીન કાળથી ચાલી આવી છે. પરંતુ શું તમને ખબર છે ધનતેરસના દિવસે આવું શા માટે કરવામાં આવે છે. આ પાછળ એક પૌરાણિક કથા છે. તમને જણાવી દઈએ કે ધાર્મિક દ્રષ્ટિએ ધનતેરસના દિવસે યમની સાધના ખુબ જરૂરી છે. યમ માટે લોટનો ચારમુખી દીવો બનાવી ઘરના મુખ્ય દ્વારા પર દક્ષિણ દિશામાં મૂકી દો.
દીવો પ્રગટાવતી વખતે આ મંત્રનો જાપ કરો: મૃત્યુના દંડપાષાભ્યાં કાલેન શ્યામયા સહ. ત્રયોદશ્યા દીપદાનાત્ સૂર્યજઃ પ્રિયતાં મમ્. એકવાર યમે તેના દૂતોને પૂછ્યું કે શું તમે જીવોના જીવને મારી નાખતા કોઈ પર દયા કરો છો? યમદૂતોએ સંકોચમાં કહ્યું, ના સાહેબ. ત્યારે યમરાજે તેમને રક્ષણ આપતાં કહ્યું, ગભરાશો નહીં સાચું કહો. ત્યારે તેઓએ જણાવ્યું કે એકવાર કોઈનો જીવ લેતી વખતે તેનું હૃદય ખરેખર ડરી ગયું હતું.
દૂતોએ યમને કહ્યું કે એક વખત હંસ નામનો રાજા શિકાર માટે ગયો અને ભટકી બીજા રાજ્યની સીમા પર ગયો. તે રાજ્યના શાસક હેમાએ રાજા હંસને ખૂબ આતિથ્ય આપ્યું. તે જ દિવસે રાજા હેમાની પત્નીએ પુત્રને જન્મ આપ્યો. જ્યોતિષીઓએ નક્ષત્રની ગણતરી કરી અને કહ્યું કે આ બાળક લગ્નના ચાર દિવસ પછી મૃત્યુ પામશે. રાજા હંસના આદેશથી બાળકને યમુના કિનારે એક ગુફામાં બ્રહ્મચારી તરીકે મોકલી આપવામાં આવ્યો અને આદેશ આપવામાં આવ્યો હતો કે તેના સુધી કોઈ સ્ત્રીનો પડછાયો ન પહોંચે.
કાયદાનું શાસન અચળ છે. એક દિવસ રાજા હંસની યુવાન પુત્રી યમુના કિનારે ગઈ અને બ્રહ્મચારી બાળક સાથે ગંધર્વ લગ્ન કરી લીધા. લગ્નના ચોથા દિવસે રાજકુમારનું અવસાન થયું. સંદેશવાહકોએ કહ્યું, મહારાજ, આટલું સુંદર યુગલ અમે ક્યારેય જોયું નથી અને તે સ્ત્રીનો વિલાપ જોઈને અમારા પણ આંસુ આવી ગયા.યમરાજે કહ્યું ધનતેરસની પૂજા અને દીપદાન પદ્ધતિસર કરવાથી વ્યક્તિ અકાળ મૃત્યુમાંથી મુક્તિ મેળવે છે.
જે ઘરમાં આ પૂજા કરવામાં આવે છે ત્યાં અકાળ મૃત્યુનો ભય સમાપ્ત થઈ જાય છે. ત્યારથી ધનતેરસના દિવસે ધન્વંતરીની પૂજા સાથે દીવા દાનની પ્રથા શરુ થઇ. આથી ધનતેરસના દિવસે યમ દીવો પ્રગટાવવામાં આવે છે.